Umiejętność rozpoznawania charakteru zachowań seksualnych dzieci i młodzieży oraz właściwego reagowania na nie, pomaga dorosłym wspierać rozwój zdrowej seksualności oraz chronić młodych ludzi przed krzywdzeniem. Seksualność jest integralną cechą naszej tożsamości. Towarzyszy nam ona i podlega zmianom przez całe życie. To zatem naturalne, że dzieci i młodzież pokazują swoją seksualność. Zdrowe zachowania seksualne mogą się przejawiać na różne sposoby, np. w zabawie czy w relacjach z innymi. To jak wyrażana jest seksualność zależy od etapu rozwoju dziecka. Seksualność nie ogranicza sie do czynności seksualnych. Przejawia się ona także w wypowiedziach dziecka, jego pytaniach, zainteresowaniach i ciekawości. Jest także wyrażana poprzez dotyk. Może również przybierać formę zachowań ryzykownych. Rolą dorosłych jest zapewnienie wsparcia i ochrony dzieciom przejawiającym zachowania seksualne, które narażają je na niebezpieczeństwo lub wyrządzają krzywdę innym. Ryzyko doświadczenia krzywdzących zachowań seksualnych a także ryzyko ich przejawiania wzrasta m.in. gdy młodych ludzi cechuje niepełnosprawność, np. intelektualna, gdy doświadczyli już wcześniej krzywdzenia albo innych zdarzeń zakłócających przebieg rozwoju bądź socjalizacji. Dorośli, którzy opiekują się takimi dziećmi mają szczególny obowiązek przekazania im koniecznej wiedzy na temat seksualności a także udzielenia im pomocy.
Wiele czynników wpływa na rozwój seksualny.
Otoczenie, w którym dzieci dorastają, rozwijają się i kontaktują z innymi, kształtuje ich wiedzę, postawy i zachowania. Powinniśmy brać pod uwagę kontekst społeczny, kulturowy i rodzinny dziecka. W tabeli przedstawiono przykłady zachowań seksualnych dzieci w różnym wieku przyporządkowane do grup wiekowych. Są to tylko przykłady, które trzeba analizować w określonym kontekście. Należy wziąć pod uwagę wiek i poziom rozwoju dziecka oraz innych osób zaangażowanych w dane zachowanie. Istotny jest również kontekst zachowania: miejsce, gdzie zachowanie jest podejmowane, jego częstotliwość i powody, dla których jest podejmowane. Aby zidentyfikować charakter i znaczenie danego zachowania seksualnego, posłużyć się należy poniższym modelem zachowań. Pamiętaj: wszystkie dzieci jak i dorośli potrzebują wiedzy na temat seksualności oraz poczucia bezpieczeństwa
WIEK 4-5 LAT
ZACHOWANIA PRAWIDŁOWE
· brak zawstydzenia nagością dotykanie swojego ciała i genitaliów· masturbacja nie dominująca nad innymi formami codziennej aktywności· zainteresowanie częściami i funkcjami ciała dotykanie genitaliów dzieci podczas zabawy, np. w kąpieli· uczestnictwo w zabawach naśladujących codzienne życie (zabawa w lekarza, rodzinę), związanych z oglądaniem lub dotykaniem części ciała znajomych dzieci · zainteresowanie intymnymi częściami ciała osób dorosłych (piersi, pośladki lub genitalia) · ciekawość i pytania dotyczące sfery seksualnej, np. skąd się biorą dzieci
ZACHOWANIA NIEPOKOJĄCE
· przedkładanie masturbacji nad inne formy aktywności · uporczywe obserwowanie innych osób w trakcie czynności seksualnych, w toalecie albo nagich· wchodzenie za innymi osobami do toalety czy łazienki, próby ich dotykania uporczywe dotykanie genitaliów / intymnych części ciała innych dzieci; · próby dotykania lub dotykanie intymnych części ciała osób dorosłych – piersi, pośladków lub genitaliów· dotykanie genitaliów zwierząt mimo upomnień ze strony dorosłych
ZACHOWANIA KRZYWDZĄCE
· kompulsywna masturbacja, która może powodować urazy albo jest szczególnie uporczywa· uporczywe poruszanie tematyki seksualnej w rozmowach, pracach plastycznych lub zabawie· ujawnienie przez dziecko wykorzystywania seksualnego· uporczywe naśladowanie zachowań erotycznych lub czynności seksualnych· natarczywe dotykanie genitaliów / intymnych części ciała innych osób· przymuszanie innych dzieci do czynności seksualnych podejmowanie zachowań seksualnych z innymi dziećmi, m.in. penetracja przy użyciu przedmiotów, · masturbowanie innych,· seks oralny· wystąpienie choroby przenoszonej drogą płciową
WIEK 6-10 LAT
ZACHOWANIA PRAWIDŁOWE
· kształtujące się poczucie wstydu związanego z nagością· dotykanie swoich genitaliów· masturbacja – z rosnącą świadomością, że jest to czynność prywatna· zaciekawienie genitaliami innych dzieci (zabawa „w doktora”, wzajemne pokazywanie genitaliów)· zaciekawienie seksualnością, np. pytania dotyczące tego, skąd się biorą dzieci, płci, związków, czynności seksualnych· wypowiedzi z użyciem wulgaryzmów, wyrazów opisujących czynności fizjologiczne lub nazw intymnych części ciała
ZACHOWANIA NIEPOKOJĄCE
· przedkładanie masturbacji nad inne formy aktywności, · masturbacja w miejscach publicznych, z udziałem innych i/lub prowadząca do urazów wypowiedzi, prace plastyczne, zabawy o jawnie seksualnym charakterze· natarczywe pytania dotyczące seksualności, mimo otrzymania odpowiedzi· rozbieranie się i/lub eksponowanie intymnych części ciała w miejscach publicznych, mimo zwracania uwagi na niewłaściwość tego zachowania· podglądanie innych nago, dotykania ich intymnych części ciała· dążenie do obnażania innych dzieci (ściąganie spodni, podnoszenie spódniczek) mimo upomnień· uporczywe naśladowanie relacji erotycznych, angażowanie w te czynności innych dzieci i dorosłych· dotykanie genitaliów zwierząt mimo zakazów· używanie Internetu lub telefonu komórkowego do kontaktowania się z osobami nieznajomymi i przekazywanie danych umożliwiających identyfikację.
ZACHOWANIA KRZYWDZĄCE
· kompulsywna masturbacja, np. prowadząca do samookaleczania,· poszukiwanie „widowni” dla prezentowania zachowań seksualnych· ujawnienie przez dziecko wykorzystywania seksualnego· agresja rówieśnicza zawierająca elementy agresji seksualnej, np. rozbieranie i dotykanie rówieśników wbrew ich woli,· groźby seksualne w listach, rysunkach lub SMS-ach· zachowania seksualne z udziałem dużo młodszych lub słabiej rozwiniętych dzieci· symulowanie lub uczestniczenie w czynnościach seksualnych, wykraczających poza zachowania typowe dla wieku takich jak seks oralny czy stosunek płciowy· aktywność seksualna z udziałem zwierząt· przekazywanie nieznajomym przez Internet albo telefon danych umożliwiających identyfikację;· przekazywanie wizerunków o charakterze seksualnym· wystąpienie choroby przenoszonej drogą płciową
WIEK 11-14 LAT
ZACHOWANIA PRAWIDŁOWE
· rosnąca potrzeba prywatności· masturbacja na osobności· zaciekawienie i poszukiwanie informacji na temat seksualności· rozmowy o seksie zainteresowanie i/lub uczestnictwo w młodzieńczych związkach („chodzenie” z chłopakiem/dziewczyną)· przytulanie się, całowanie, dotykanie ze znajomymi rówieśnikami· wzajemne oglądanie i porównywanie intymnych części ciała wśród rówieśników tej samej płci
ZACHOWANIA NIEPOKOJĄCE
· przedkładanie masturbacji nad inne formy aktywności, · masturbacja w miejscach publicznych, z udziałem innych i/lub prowadząca do urazów· uporczywe wypowiedzi, prace plastyczne, zabawy o charakterze seksualnym lub zawierające groźby seksualne· poszukiwanie materiałów dla dorosłych – np. filmów, gier czy publikacji internetowych zawierających treści seksualne· wielokrotne wyrażanie obawy przed ciążą lub chorobami przenoszonymi drogą płciową· wyraźna zmiana w zachowaniu – np. flirtowanie w sposób typowy dla starszej młodzieży lub osób dorosłych, · preferowanie relacji z istotnie starszymi nastolatkami bądź dorosłymi · podejmowanie czynności seksualnych z rówieśnikiem, wykraczających poza zachowania typowe dla wieku np. głębokie pocałunki, wzajemna masturbacja seks oralny i/lub stosunek płciowy ze znajomym partnerem w podobnym wieku i o zbliżonym stopniu rozwoju· używanie Internetu lub telefonu komórkowego do kontaktowania się z osobami nieznajomymi i przekazywanie danych umożliwiających identyfikację
ZACHOWANIA KRZYWDZĄCE
· kompulsywna masturbacja, np. prowadząca do samookaleczenia,· poszukiwanie „widowni” dla prezentowania zachowań seksualnych· nakłanianie innych osób do aktywności seksualnej przy użyciu technik uwodzenia, takich jak prezenty, kłamstwa czy pochlebstwa,· zmuszanie innych do czynności seksualnych seks oralny i/lub stosunek płciowy z osobami istotnie różniącymi się wiekiem,· stopniem rozwoju celowe przesyłanie i/lub publikowanie wizerunków o charakterze seksualnym, przedstawiających siebie lub inną osobę, w tym pornografii dziecięcej· utrzymane w tajemnicy przed znajomymi czy osobami dorosłymi umówienie się na spotkanie z osobą poznaną przez Internet· kontakty seksualne ze zwierzętami aktywność seksualna w zamian za pieniądze lub inne korzyści materialne· wystąpienie choroby przenoszonej drogą płciową albo ciąży
WIEK 15-17 LAT
ZACHOWANIA PRAWIDŁOWE
· wyraźna potrzeba prywatności· masturbacja na osobności· poszukiwanie informacji na temat seksualności· oglądanie materiałów erotycznych w celu osiągnięcia podniecenia seksualnego· rozmowy zawierające treści jawnie seksualne, wulgaryzmy i żarty o podtekście seksualnym· zainteresowanie i/lub bycie w związku z osobą tej samej lub odmiennej płci· czynności seksualne z partnerem w podobnym wieku i o podobnym stopniu rozwoju
ZACHOWANIA NIEPOKOJĄCE
· zaabsorbowanie seksualnością zakłócające codzienne funkcjonowanie· celowe podglądanie innych gdy są nago lub w trakcie czynności seksualnych· jawne wypowiedzi, prace plastyczne lub czynności, które są obsceniczne lub zawierają groźby seksualne· eksponowanie intymnych części ciała w miejscach publicznych, w obecności rówieśników – np. obnażanie się wykorzystywanie Internetu lub telefonu komórkowego do przesyłania i odbierania wizerunków seksualnych innej osoby za jej zgodą· wystąpienie ciąży lub choroby przenoszonej drogą płciową
ZACHOWANIA KRZYWDZĄCE
· kompulsywna masturbacja, np. prowadząca do samookaleczenia,· masturbacja w miejscach publicznych, · poszukiwanie „widowni” dla prezentowania zachowań seksualnych szczególne zainteresowanie agresywną i/lub nielegalną pornografią np. dziecięcą· seks oralny i/lub stosunek płciowy z osobami istotnie różniącymi się wiekiem, stopniem rozwoju nakłanianie innych osób do aktywności seksualnej przy użyciu technik uwodzenia, takich jak prezenty, kłamstwa czy pochlebstwa,· zmuszanie innych do czynności seksualnych· świadome przesyłanie i/lub publikowanie seksualnych wizerunków innej osoby bez jej zgody· utrzymane w tajemnicy przed znajomymi czy osobami dorosłymi umówienie się na spotkanie z osobą poznaną przez Internet· kontakty seksualne ze zwierzętami· aktywność seksualna w zamian za pieniądze, korzyści materialne, możliwość mieszkania, narkotyki lub alkohol· zmuszanie innych do czynności seksualnych · ryzykowne zachowania seksualne, m.in. seks bez zabezpieczenia, podejmowanie czynności seksualnych pod wpływem alkoholu czy narkotyków, kontakty seksualne z wieloma partnerami i/lub częste zmiany partnera
Natalia Sarasvati
